Itsas hegiko arriskuak (higadura, urperatzea)

Euskal itsas hegia ia 40 kilometro luze da, haietan 35 kilometro 10 eta 70 metro arteko goratasuna duten arrokazko ezpondak dira. Badia eta itsas adarretako hondartzak ere ageri dira paisaian. Itsas lerroaren gibelatzea nabarmena da. Ausazko lur mugimenduek aldika-aldika gibelarazten dute ezponda hamarka eta hamarka metrotan. Aldi berean, itsasoaren oldarraldi errepikatuek erregularki gogoratzen digute lurraldea itsasoak hartua izateko arriskuan dela.

«Arrisku» nozioa bi parametroren elkar gurutzatzeak sortzen du. 

• Halabeharra:  naturaren edo gizakien jatorria duen gertakaria izan liteke, arriskutsu izan litekeena eta kalteak sor ditzakeena (ekaitza, berotea, euri azkarra, lurrikara, lur litamenduak, etab.);
• Jokagaiak,  hau da, arriskupean izan litezkeen elementu guztiak (giza bizitzak, abere espezieak, bizitegiak, monumento historikoak, ekonomia jarduerak, bideak, komunikazio sareak, paisaiak, etab).

Itsas hegian diren jokagaiak metatzeak eta halabeharren azkarrak egiten dute euskal itsas hegia hala-hola ahul.

Ipar Euskal Herriak 500etik gora bizitegi kolektibo eta bakarkakoak ditu bai eta berrogei bat saltegi hemendik 2043 bitartean higaduraren mehatxu zuzenaren pean, egungo kudeaketa moldeak ez badira berriz definitzen.

EuskalGeo mapa horrek ematen dizu 2030erako eta 2050erako aurreikusten diren itsas lerroaren gibelatzeak ikusteko aukera.

Erakutsi mapa pantaila osoan

Zer egin higatze arriskutik eta itsasoak gaina hartzeko arriskutik babesteko?

Itsas hegiko arriskuen kudeatze estrategia

Arrisku horien aitzinean, Euskal Hirigune Elkargoak eta itsas hegiko 8 herriek, 2017az geroztik, kostaren higatze halabeharretara eta itsasoak gaina hartzeko halabeharretara egokitzeko ekintzen programa boluntarista eman dute plantan, partekaturiko tresna baten bidez: «Itsas Hegiko Arriskuen Kudeatze Estrategia». Honako xede hauek ditu estrategia horrek:

• Lurraldeko naturaguneak atxikitzea eta duten berezko bilakaera zaintzea;
• Ekintza eztiak lehenestea erdi natural edo gutxi hiritarturik diren aldeetan (hondarra berriz ekartzea, berriz landareztatzea, etab.);
• Trinkoen diren hiri aldeak babestea, ondasunen eta pertsonen segurtasuna bermatuz;
• Hiriaren hedapena kontrolatzea arrisku zonetan.

Diagnostiko zenbaiten ondorioz, Itsas Hegiko Arriskuak Kudeatzeko Tokiko Estrategiak 10 sektore izendatu ditu. Sektore horietako bakoitzean, kudeaketa hautuak zehaztu dira itsas lerroaren gibelatzeari egokitzeko. Hautu horiek zehazten dute indar publikoen esku hartze maila. Lau motatakoak izan litezke:

• Borroka aktiboa: itsas lerroaren bilakaerak finkatzeko giza esku hartze zuzenak dira, itsas hegiko jokagaiak bere horretan atxikitzeko. Esku hartze eztiak izan litezke (adibide baterako, hondartzetara hondarra ekartzea) edo eskuhartze gogorrak (digak edo arrokazko kai muturrak kokatuz);
• Naturaren bilakaera begiratzea: inguruneari berez bilakatzen uzten zaio, gizakiek begiratzea beste kudeaketa esku hartzerik egin gabe;
• Natura prozesuen laguntzea:giza esku hartzeak mugatzen dira baina ez dira erabat eragozten, higadura prosezuarekin batera joanez. Adibide baterako, ingurune hondartsu batean, egurrezko hesiak kokatzea (girondar hesiak) edo hondarra finkatuko duten landare berriekin landareztatzea.
• Gibelatzea:  Kudeaketa molde hori (birkokatzea ere deitua) halabeharraren pean den jokagai bat itsas hegitik kendu eta lurraldeko beste leku batera eramatea da.

10 sektoreetako bakoitzean zehazturiko kudeaketa hautuen ezagutzeko,  Itsas Hegiko Arriskuen Kudeatze Estrategia ikus ezazu.

Hirigintza arauak arriskupean diren aldeetan

Itsas ertzeko 8 herriek 2043rako higatze edota itsasoak hartuak izateko arriskupean diren aldeak identifikatzen dituzte beren THPetan, eta jokagaiak halabehar horren pean izateko arriskua mugatzeko hirigintza arau bereziak sartzen dituzte.

Printzipio nagusiak gogoratuak dira Ezagutzera Ematea (EE-PAC) eta Estatuaren Errana deitu eta 2019an eman dokumentu behartzailean, tokiko eragileek eta Estatuaren zerbitzuek elkarlanean sortu zutelarik.

Zure herriaren THP telekargatzeko, hona jo ezazu: «Hirigintza arauak zure herrian».

Jokamolde onak

Euskal itsas hegiaren ezpondak ahulak dira eta noiznahi eror litezke. Jokamolde onak erabiliz, arriskutik babesten zara.

• Ez hurbildu kostara eta babes obretara ekaitzetan, besteak beste, argazkien egiteko;
• Ez zaitez hetsirik diren bideetan ibili eta balizaturik diren bideak kontuan har itzazu;
• Adi izan erregularki agintariek ekaitz bat hurbiltzean ematen dituzten informazioei;
• Ez itsasoratu (surf, itsasontzia…) alertak eman direnean;
• Ez xukadera ezpondapean eman, harriak eror bailitezke.

Euskal Elkargoaren eta beraren partzuerren zeregina

Euskal Elkargoak, bai eta botere publiko guztiek, politika aktiboa daramate itsas hegiko arriskuen aitzinean. Hemen azaltzen dizkizugu eragile bakoitzak daramatzan zereginak.